|
|
Fizik Tedavide Ortezleme ve Yardımcı Cihazlar
Ortezleme
Ortezleme
destekleyici ve düzeltici amaçla kullanılır.
Değerlendirme sonrasında
karar verilen ortez, ölçü alınarak
çocuğa özel yapılmalıdır. Ortezleme
çocuğu fazla yoracak gereksiz parçalar
içermemeli ve ihtiyaç olan
orteze uygun sağlam, hafif ve estetik malzeme ile yapılıp fiyatının da
makul olmasına dikkat edilmelidir.
Üst
ekstremite ortezleri
Dirsek,
bilek, el veya parmakların fonksiyonel hareketine yardımcı olmada,
istenmeyen hareketleri engellemede veya bu kısımlara destek sağlamada
kullanılır. Amacına yönelik olarak faklı materyallerden oluşan
farklı
tipleri mevcuttur.
Statik
splint:
Bir veya daha fazla
eklemin düzgün pozisyonunu devam ettirmede,
istenmeyen hareketleri
engelleyerek bazı fonksiyonların etkinliğini arttırmada kullanılır.
Yumuşak, esnek veya sert birtakım malzemeler kullanılır.
Spastisite
splintleri:
Bilek, parmaklar ve baş parmağı spastisitenin tersi
yönünde tutarak kastaki istenmeyen tonusun azalmasına
yardımcı olur.
Bunların
dışında çocuktaki probleme yönelik sadece baş
parmağı içeren, bir kısım
eklemleri içine alıp desteklayerek bir kısmını serbest
birakan, baş
parmağı da destekleyerek elin ulnar deviasyonunu engelleyen bir takım
üst ekstremite ortezleri mevcuttur.
Alt
ekstremite ortezleri
Ayak,
ayak bileği, diz, kalça ve bazen de gövdenin bir
kısmını içine alan
yürümeyi, ayakta durmayı veya
düzgün yürümeyi destekleyen
ortezlerdir.
Probleme göre farklı tipleri mevcuttur.
Topuk problemlerinde
sadece topuğu içine alan, bazen sadece ortepedik tabanlık,
bazen de
ortepedik tabanla birlikte ayağı bilek altı veya bilek
üstü içine alan
bir çok alt ekstremite ortezi mevcuttur. Bunların
içinde en sık
kullanılanı afo olarak söylenen ankle foot orthosis dir.
AFO:
Diz
altından başlayıp ayağı da içine alan, bazen ayak tarak
kemiklerinin
ucuna , bazen de parmaklara kadar uzanan plastik malzemeden yapılan alt
ekstremite ortezleridir. Ayak bileği eklemlerini, bacak ve ayağı
düzgün
pozisyonda tuar. İstenilen etkiye göre farklı tipleri vardır.
Eklemsiz(solid)
AFO:
Destek
bacağın arkasından verilir ve ayak bileğini nötralde tutar.
Eğer dizde
aşırı hiperekstansiyon yani bacağın dizden öne doğu
açılaşması varsa
bunu engellemek için, ayak bileğinden ortez 5 derece kadar
dorsi
fleksiyonda kilitlenir.
Yer
reaksiyon ortezi( GRAFO):
Diz bükülü yürümelerde
tercih edilir. Destek diz önünden verilerek dizin
yürüme esnasında düzeltilmesine yardıcı olur.
Eklemli
AFO:
Menteşe
veya değişik eklemlerle ayak bileğinde belirli açılarda
harekete izin
verir. Fakat normalde olduğu gibi üç eksenli
harekete izin vermez,
sadece dorsi ve plantar fleksiyon hareketine izin verir.
KAFO(
Knee-Ankle-Foot Orthosis):
Uyluk,
diz, ayak bileği ve ayağı içine alan bacaklarında zayıflığı
olup ayakta
durmakta ve yürümekte zorluk çeken
hastalarda kullanılır. Diz, eklemli
veya eklemsiz olabilir.
Kalçayı da içine alan HKAFO, resiprokal
yürüme ortezi, twisters gibi diğerlerine nazaran daha
az kullanılsa da
doğru yerde kullanıldığı zaman etkili olan bir takım alt ekstremite
ortezleri vardır.
Ayrıca gövde problemlerinde gövdeyi
destekleyen ve pelvise göre düzgün duruşunu
sağlayan ve gövdeyi ceket
gibi saran yumuşak veya sert farklı malzemelerden yapılan
gövde
ortezleri vardır.
Yardımcı
cihazlar
Ayakta
durma sehpaları
Ayakta
durma sehpaları çocuğun dik bir şekilde ayakta durmasını
sağlayan
cihazlardır. Bacaklara ağırlık taşıtarak kas iskelet sisteminin
gelişiminde olumlu etki oluşturur. Asetebulum ve kalça
formasyonunun
oluşmasına yardımcı olur. Üzerine ağırlık vermek uzun
kemiklerin
kalsifikasyonuna yardımcıdır ve osteoporozun önlenmesinde rol
oynar.
Farklı tipleri vardır. Bunlar prone, supine ve parapodium omak
üzere üç
tiptir.
Prone
standers(yüzüstü
ayakta durma sehpası)
Vücudun
ön kısmını kateden bir destek içerir.
Kalçada, dizde ve ayak
bileklerinde maksimum germe sağlar. Böylece gelişimle birlikte
oluşabilecek deformite, kontraktür veya ağrının
önüne geçilebilir.
Çocuk yerçekimine karşı baş ve biraz
gövde kontrolü ile çalışmayı
geliştirir. Probleme göre faklı ilaveler kullanılabilir.
Uzun ve
ağır çocukları kaldırmak için en az iki kişiye
ihtiyaç olması, çok yer
işgal etmesi ve pahalı olması tercih edilmesini azaltmaktadır.
Spine
standers( sırtüstü ayakta durma
sehpası)
Destek
vücudun arka kısmından verilir. Kemerlerle kalça ve
gövde kontrol
edilir. Gövdenin kontrolü yana kaymayı engellemek
için, ayak destek
kımı ayakta oluşabilecek deformitelerin önüne
geçmek içindir.
Tekerlekli taban taşımayı kolaylaştırır.
Bunun da bir takım
zorlukları vardır. Baş ve gövde kontrolü
çalışmasına izin vermez.
Yerçekimi kollara yadım eden durumda olmadığı
için fonksiyonellik ve
oyun için destekleyici değildir. Bunu da saklamak zordur ve
pahalı
olabilr.
Parapodiums
and Freestanding Standers
Bir
taban üzerine monte edilmiş iki bar, ayak, ayak bileği, diz,
kalça ve
pelvisi kontrol edecek kemerlerden oluşmuştur. Baş ve gövde
kotrolü iyi
olan fakat düzgün ayakta duramayan
çocuklarda düzgün bir pozisyonda
bacaklara vücut ağırlığını taşıtmak için
kullanılır. Daha çok sipina
bifida ve omurga yaralanması olan çocuklarda kullanılır.
Yüzüstü ve sırtüstü ayakta
durma sehpalarına göre saklanması daha kolaydır ve daha ucuz
olabilir.
Bunların bir zorluğu gövde kontrolü için
fazla destek sağlamaz.
Yürümeye
yardımcı cihazlar
Anterior
veya Posterior Walkers( ön veya arka
yürüteç)
Yürüteçler,
tek başına ayakta durmaya veya yürümeye yardımcı,
dört ayaklı, hafif
metalden tutunacak yeri olan yardımcı cihazlardır. İki taraf ayakları
birbirine bağlayan orta barlar önde ise anterior walker,
arkada ise
poterior walker olarak adlandırılır.
Anterior walker kullanırken
daha az enerji gerektirir fakat çocuk kullanırken
kalçalarından
bükülür, kalça
ekstansör kaslarının kullanımına destek olmaz ve
fleksörlerin gerginliğinin artmasında rol oynar. Posterir
walker ise
aksine gövdenin ekstansiyonunu ve daha
düzgün duruşu destekler.
Dört
bacağından ikisi veya hepsi de tekerlekli olabilir. Hemiplejik veya
kollarında zayıflığı olan çocuklarda tutunma barlarının
olduğu kısma
kullanımını kolaylaşırmak için önkol desteği ilave
edilebilir.
Koltuk
Değneği
İki
tip koltuk değneği vardır. İlki koltuk altından başlar, vücut
ağırlığı
iki bar arasındaki destekte taşınır. Diğerinde ise
vücüt ağırlığı
önkolun altına gelen ve dirseğe yakın kısmında kolu saran
bölgede daha
çok taşınır. Walker yerine kotuk değneği kullanabilmek
için daha fazla
gövde kontrolü dengeye ihtiyaç vardır.
Vücut ağırlığını taşıyabilmek
için kollarının güçlü olması
gerekir.
Koltuk değneği walkerdan
daha kullanışlıdır. Merdive inip çıkarken de kullanılabilir,
daha ucuza
temin edilebilir ve daha az yer kaplayıp tekerlekli sandelyenin
arkasına asılabilir. Bunun yanında ağırlık merkezi gövdenin
önünden
geçtiği için kalçalarda
bükülmeye neden olabilr.
Quad
Canes( dört ayaklı baston)
Koltuk
değneğinden daha fazla desteğe ihtiyacı olanlarda kullanılır. Yere
paralel bir el tutunacak yeri ve uzun bacağının altında dört
kısa ayak
mecuttur. Genellikle tedavide walkerdan koltuk değneğine
geçişte
kullanılır.
Tekerlekli
sandalyeler
Bir uzmanın
yönlendirmesi ile çocuğun
ölçülerine uygun yapılmalıdır. Bazen
çocuk
koltuk değnekleri ile yürüse dahi sosyal yaşantısını
rahat
sürdürebilmesi için tekerlekli sandalyeye
ihtiyaç duyabilir, çünkü
koltuk değnekleri ile çok daha fazla efor sarfetmesi gerekir
ve bu da
sosyal yaşantısını olumsuz etkiler. Bazen tekerlekli sandalye
yürümeye
geçiş için iyi bir tetikleyici olabilir.
Motorlu veya motorsuz tekerlekli sandalyeler tercih
edilebilir.
Kol
gücü ve enduransı iyi hastalarda daha çok
motorsuz tekerlekli
sandalyeler tercih edilir. Arka tekerlekleri büyük,
ön tekerlekleri
küçüktür. Çok hafif
malzemeden yapılmış olanları da vardır, bunlar
genellikle spor amaçlı kullanılılır. Fakat bunların desteği
diğerlerine
nazaran daha azdır. Motorlu tekerlekli sandalyeler üst
ekstremitesinde
de sorunları olan ve çok iyi kullanamayan
çocuklarda, kollarını
kullanabilen fakat yaterli güce ve enduransa sahip olmayan
çocularda
tercih edilir.
Tekerlekli sandalyelerde ihtiyaca göre baş desteği gibi
eklemeler yapılabilir.
|
