Genel Bilgi
Nöbet ve havale kelimeleri genellikle birbirinin yerine kullanılır. Genel olarak nöbetler ani gelişen, genelde şuur kaybı, tepkisizlik ve kasılmalarla seyreden ataklardır. Çocuklarda nöbetler ateşle beraber görüldüğünde ateşli havale olarak adlandırılır. Aileleri çok korkutabilen ateşli havaleler 6 yaşında kadar tekrarlayabilir ve epilepsi (sara) ile karıştırılabilir. Epilepsiye bağlı nöbetler ateşsiz de görülmeleri ile ateşli havalelerden ayırt edilir. “Sara” ile “epilepsi” eş anlamlıdır. Tekrarlayan nöbetler gözlenmesi klinik olarak epilepsi tanısı koydurur. “Konvülsiyon” kasılmalı nöbetlere verilen bir addır.
Nöbetler nasıl olur?
Nöbetler, beyindeki yanlış biyoelektrik sinyallerin ani yayılması sonucu şuurun ve vücudun çeşitli şekillerde tutulmasıyla oluşur. Bu sırada şuur kaybı, vücutta kasılmalar, morarma, gözlerin bir noktaya dönük kalması görülebilir. Nöbetlerin kesin sebebi bulunamayabilir. Büyük bir kısmı genetik (ırsi) kabul edilir. Menenjit, beyinde tümör, kanama, doğuma veya kazalara bağlı zedelenme de etken olabilir. Ayrıca kan şekeri ve tuzlarındaki düşüklük, zehirlenmeler veya nadir bazı metabolik bozukluklar da nöbetlere yol açabilir.
Sara (epilepsi) nedir?
Tekrarlayan nöbetleri olan çocuklara sara tanısı konur. Sara nöbetleri de ateşle ortaya çıkabilir ve ateşli havalelerle karışabilirler. Bu ayrımın doktorlar tarafından yapılması önemlidir çünkü sarada düzenli tedavi gerekirken ateşli havalelerde gerekmez. Sara hastalıkları nöbet çeşitlerine göre farklı seyirler gösterirler.
Nöbetler önceden anlaşılır mı?
Bir çok çocukta nöbetler aniden, uyarı vermeksizin olur. Nadiren korku, karın ağrısı, ışık görme, kötü kokular gibi duyumsamalar nöbetlerden önce hissedilir, aura olarak adlandırılırlar. Kimi çocukta da havale öncesi sinirlilik ve huzursuzluk olur.
Nöbet sırasında beyin zarar görür mü?
Çoğu nöbet dakikalar içinde kendiliğinden durur ve tüm korkutuculuğuna rağmen çocuğa kalıcı zarar vermez. Bu sırada morarma olsa bile beyin tamamen oksijensiz kalmaz. Havale sırasında düşüp, çarpıp yaralanma daha önemli bir tehlikedir. Her havalede beyinde hücrelerin öldüğü doğru bir inanış değildir. 15-20 dakikadan uzun süren nöbetlerin solunu etkilemesi bir tehlikedir.
Nöbet sırasında neler yapılmalı?
Sara nöbetleri veya ateşli havalelerde ilk yapılacak olan hastayı yan yatırmak ve ağızdaki salya ve köpüğün gırtlakta birikmesini engellemektir. Hastanın ağzını açmağa çalışmak, dilini çekmek, soğan koklatmak gereksiz ve zararlıdır. Havale sırasında hasta dilini ısırıp kanatabilir ama dil yutma, tamamen koparma gibi inanışlar yanlıştır. Yapay solunum gerekli değildir. Eğer ateş varsa ilaç veya soğuk uygulamayla düşürülmelidir. Havale 5-10 dakikadan uzun sürerse acil bir tıp merkezine gidilmelidir.
Havalenin (nöbetin) bittiği nasıl anlaşılır?
Havale, genellikle kasılmaların olduğu dönemdir. Havaleden hemen sonra derin uyku ve hırıltılı soluma görülebilir. Bu aşamada havale tamamlanmıştır ama hasta kendine gelemez. Kasılmalarla seyretmeyen havalelerin ne zaman bittiğini değerlendirmek zordur. Hasta yavaş yavaş kendine gelmeğe başlamazsa doktora baş vurmak gerekir.
Revizyon Ekim 2024
